Początkiem procesu powstawania ropnia okołowierzchołkowego jest osłabienie szkliwa powodowane przez metabolity bakterii znajdujących się w płytce nazębnej. Konsekwencją osłabienia szkliwa jest rozwój próchnicy, która nieleczona doprowadza do niszczenia kolejnych, głębiej położonych warstw zęba. Zmiany próchnicowe docierają wreszcie do komory zęba. Znajdujące się w chorej tkance bakterie doprowadzają do zakażenia żywej miazgi zęba.

Kiedy próchnica obejmie miazgę, ząb staje się wrażliwy na gorące i zimne pokarmy oraz napoje, co powoduje uczucie bólu. Jeżeli próchnica dotykająca miazgę zęba nadal nie jest leczona, wówczas chorobowe zmiany docierają do kości wyrostka zębodołowego. Jest to kość, dzięki której ząb utrzymywany jest poprzez aparat zawieszeniowy we właściwej mu lokalizacji w przyzębiu. Zakażenie bakteryjne ostatecznie przenika do kości przyzębia i prowadzi do powstania ropnia okołowierzchołkowego. Stan ten jest jeszcze bardziej bolesny niż ból zęba spowodowany próchnicą. Aby tego uniknąć, konieczne jest regularne czyszczenie zębów, a także odbywanie okresowych wizyt u stomatologa i podejmowanie natychmiastowych interwencji w sytuacji, kiedy dostrzeże się pierwsze zmiany próchnicowe.