Nowotwory jamy ustnej mogą rozwinąć się wskutek działania wielu różnych czynników. Zaledwie co 10 chory z nowotworem jamy ustnej nie ma znanych czynników ryzyka. Osoby te nie mają żadnych dostrzegalnych cech wspólnych, a zachorowanie na nowotwór jamy ustnej może wynikać u nich z niezidentyfikowanej dotychczas skłonności genetycznej.

Dotychczas szczególnie narażone na rozwój raka jamy ustnej były osoby w wieku powyżej 50 lat, dużo pijące i palące. Obecnie jednak nowotwór ten występuje częściej u osób, którym palenie jest obce – rak pojawia się u nich wskutek zakażenia wirusem HPV16, szczepem wirusa brodawczaka ludzkiego, który najczęściej związany jest z rakiem szyjki macicy.

Warto podkreślić, że wirus brodawczaka ludzkiego HPV16 jest przenoszony drogą płciową, ale do zakażenia nim w obrębie jamy ustnej dochodzi podczas kontaktów oralno – genitalnych. Przeciętnie u około 99% osób, u których rozwinęła się infekcja jamy ustnej spowodowana przez HPV, organizm samodzielnie usuwa wirusa, jednak u pozostałych nieusunięty wirus pozostaje w uśpieniu – nawet przez dziesięciolecia, zanim doprowadzi do rozwoju nowotworu. Co ciekawe, częściej nowotwór jamy ustnej spowodowany infekcją HPV występuje w populacji osób niepalących, głównie u mężczyzn.