Za rozwój próchnicy są odpowiedzialne bakterie Streptococcus mutans, rozkładające węglowodany zawarte w resztkach organicznych i wytwarzające kwasy organiczne, które są ubocznym produktem przemiany materii mikrobów. Traktowane są przez komórki bakteryjne jak toksyny, których należy się pozbyć. Kwasy powstające w wyniku rozpadu węglowodanów momentalnie odwapniają szkliwo. Słabsza warstwa mineralna na zębie to większe ryzyko powstania uszkodzeń szkliwa. Ocenia się, że już w kilka minut po posiłku wzrasta poziom kwasów w ustach. W ciągu pół godziny od posiłku bakterie intensywnie rozkładają węglowodany. Wprawdzie ślina posiada silne właściwości bakteriobójcze i bakteriostatyczne, ale w pierwszym okresie po zjedzeniu posiłku aktywność bakterii próchnicy jest tak duża, że regenerujące właściwości śliny ujawniają się później. Jeśli przez większość dnia coś pogryzamy (szczególnie słodkiego), czas prosperity dla bakterii Streptococcus trwa o wiele dłużej.