Do rozwoju próchnicy w jamie ustnej dochodzi, kiedy zaburzona zostaje równowaga tego obszaru. Dzięki temu mikroorganizmy patogenne, które należą do mikroflory jamy ustnej, mogą bardzo dynamicznie się namnażać. 

Czynnikiem, który szybko i skutecznie zaburza istniejącą w jamie ustnej ochronną dla tkanek tego obszaru równowagę, jest dieta z dużą ilością węglowodanów. Ma ona szczególnie niekorzystny wpływ na zdrowie jamy ustnej, jeśli dochodzi do powtarzającego się zwiększania stężenia cukrów w tym obszarze w wyniku częstego spożywania pokarmów zawierających węglowodany, szczególnie cukry proste. 

Do rozchwiania równowagi w jamie ustnej przyczyniają się także kwaśne napoje i pokarmy, ponieważ obniżają one pH tego obszaru. Powstają wówczas warunki sprzyjające mikroorganizmom kwasolubnym i kwasotwórczym, a do takich należą m.in. bakterie próchnicy. 

Za utrzymanie w sposób naturalny prawidłowej równowagi w jamie ustnej odpowiedzialna jest ślina. To dzięki niej możliwa jest remineralizacja tkanek zębów, które zostały osłabione działaniem kwasów pochodzących z pożywienia bądź powstałych w wyniku przemian metabolicznych bakterii patogennych. Również przepłukanie po posiłku jamy ustnej czystą, niegazowaną wodą pomoże w przywróceniu równowagi w tym obszarze.