Zapalenia tkanek jamy ustnej są częstym powikłaniem w chemioterapii – statystyki wskazują, że cierpieć może na nie nawet 75 proc. leczonych. Bardziej podatne na wystąpienie zapalenia jamy ustnej są osoby po 50. roku życia, głównie kobiety, i dzieci. Również osoby starsze są bardziej narażone na ryzyko rozwoju tej choroby – z uwagi na słabsze procesy regeneracyjne. Zmiany chorobowe najczęściej pojawiają się na błonie śluzowej policzków, dolnej powierzchni języka, wargach, dziąsłach. Ich pojawianie się związane jest również z suchością jamy ustnej (kserostomią), która jest częstym skutkiem ubocznym chemioterapii. Spadek ilości śliny oraz zmiana jej właściwości powodują, że śluzówka jamy ustnej staje się bardziej podatna na uszkodzenia mechaniczne i przerwanie ciągłości tkanek – to z kolei skutkuje zwiększonym ryzykiem rozwoju zakażenia bakteryjnego, grzybiczego lub wirusowego.

Zapalenie jamy ustnej przebiega w 4 fazach:

• zapalnej – pojawiają się obszary zmienione zapalnie, krwawienia, ścienienie warstwy nabłonka, zaburzenia regeneracji komórek podstawnych;

• nabłonkowej – komórki warstwy podstawnej obumierają, dochodzi do ubytków w nabłonku;

• bakteryjnej (nadżerkowej) – na śluzówce powstają bolesne owrzodzenia, nadżerki;

• gojenia – dochodzi do regeneracji tkanki nabłonkowej.

Uwalniane przez bakterie toksyny powodują zaostrzenie objawów choroby, a w szczególnych przypadkach mogą doprowadzić do wstrząsu septycznego. Do pogorszenia się warunków w jamie ustnej przyczynia się również spadek odporności wywołany działaniem chemioterapeutyków. Spadek odporności sprzyja też zakażeniom grzybiczym – komórki patogennych grzybów wchodzą w niekorzystne dla organizmu człowieka relacje z bakteriami patogennymi żyjącymi w jamie ustnej. Z kolei zakażenia wirusowe mogą doprowadzić do rozwoju ciężkich ogólnoustrojowych infekcji, które w przypadku osób leczonych onkologicznie mogą stanowić zagrożenie dla życia.

Wywołany chemioterapią spadek odporności u zdecydowanej większości osób zakażonych wirusem opryszczki powoduje reaktywowanie tego patogenu. Nadżerki, które powstają w wyniku działania wirusa mogą z kolei stanowić wrota zakażenia dla innych patogenów.

Zapaleniu tkanek jamy ustnej powiązanemu z chemioterapią najlepiej zapobiegać. Profilaktyka polega na zachowaniu wysokiego poziomu higieny jamy ustnej oraz stosowaniu technik szczotkowania zębów, które nie uszkadzają dziąseł: szczoteczka musi mieć miękkie włosie, a zęby zawsze czyści się ruchami wymiatającymi w kierunku od dziąsła ku koronie zęba. Stosuje się też terapię zimnem w celu obkurczenia naczyń krwionośnych w śluzówce, co zmniejsza ukrwienie tkanek i sprawia, że stają się mniej podatne na toksyczne działanie chemioterapeutyków. Leczenie zapaleń jamy ustnej wywołanych chemioterapią jest żmudne i wymaga ścisłej współpracy z lekarzem. Podaje się leki działające miejscowo i ogólnoustrojowo.

Źródło: Opracowanie własne