Każde leczenie ortodontyczne – niezależnie od tego, czy przebiega z wykorzystaniem aparatu ruchomego czy stałego – jest realizowane z wykonaniem gipsowych modeli. Wykonuje się je wielokrotnie, a stateczna liczba modeli gipsowych przypadająca na konkretnego pacjenta zależy od stopnia skomplikowania procesu leczniczego oraz długości trwania leczenia wad zgryzu i indywidualnych warunków panujących w jamie ustnej pacjenta.

Modele gipsowe kwalifikowane są do kilku różnych kategorii:

• diagnostyczne – wykonywane na początku leczenia ortodontycznego; służą do oceny warunków zgryzowych, a także wspomagają proces diagnozowania rodzaju wady zgryzu i ustalenie relacji pomiędzy położeniem szczęki i żuchwy; na bazie tego modelu określa się sposób, w jaki będą prowadzone przesunięcia zębów podczas leczenia;

• kontrolne – modele tego typu mogą być wykonywane kilkukrotnie w zależności od zapotrzebowania podczas leczenia; umożliwiają ocenę postępu procesu terapeutycznego i są podstawą do wykonania porównania pomiędzy stanem przeszłym, teraźniejszym i wytyczonym celem na przyszłość;

• końcowy – model, na bazie którego ocenia się efekty leczenia po zakończeniu jego aktywnej fazy;

• robocze – to na nich wytwarzane są aparaty ortodontyczne ruchome i stałe, aktywne lub retencyjne; służą także do klejenia aparatów stałych metodą pośrednią.

Ważne jest, aby każdy aparat wiernie odwzorowywał warunki anatomiczne panujące w jamie ustnej, gdyż na tej bazie lekarz ortodonta ocenia skuteczność leczenia i wprowadza w razie konieczności modyfikacje do pierwotnie przyjętego planu terapeutycznego.