Position Trainer jest aparatem ortodontycznym wywierającym również działanie czynnościowe na mięśnie aparatu stomatognatycznego. Jest to aparat gotowy do użycia,
a jego wykonanie nie wiąże się z wysokimi kosztami laboratoryjnymi. Może on pomóc małym dzieciom w osiągnięciu odpowiedniej wymowy, skorygowaniu położenia języka, nabyciu umiejętności prawidłowego oddychania przez nos, a także ułatwić zakończenie właściwego rozwoju mięśni i wzrostu twarzy. Dzięki zastosowaniu aparatu rozwój anomalii ortodontycznych nie jest tak szybki, a już istniejące dysfunkcje mogą być leczone w sposób bardziej odpowiedni i szybszy. Możliwe jest też uniknięcie nawrotów po zakończeniu leczenia.

W ostatnich kilku latach powróciło zainteresowanie konsekwencjami medycznymi, stomatologicznymi / ortodontycznymi i logopedycznymi wynikającymi z otwartej pozycji ust, nawykowego oddychania przez usta, obstrukcji przewodów nosowych oraz zachowań związanych z otwartymi ustami i niewystarczającym zamknięciem warg. W związku z tym wiele dyscyplin zgłębia związek między tymi zjawiskami oraz ich następstwami, takimi jak powstanie i utrzymywanie się nieprawidłowości ortodontycznych oraz zaburzeń fonacji. Dawno już ustalono istnienie potencjalnie szkodliwych konsekwencji wynikających
ze stopnia zaawansowania nieprawidłowości laryngologicznych. Przypuszczenie,
że na poziomie anatomicznym (ułożenie i umiejscowienie kości szkieletowych i mięśni) oraz na wielu innych płaszczyznach konsekwencje te mogą być bardzo poważne, zostało już udokumentowane przez kilku naukowców i powinno stać się przedmiotem zintegrowanych badań w przyszłości. Artykuł służy prezentacji aparatu Position Trainer opracowanego dla potrzeb stomatologicznych, zapewniającego też potencjalne rozwiązanie problemu leczenia wspomnianej wyżej dysfunkcji jamy ustnej i jej konsekwencji na poziomie ortodontycznym.

Przyczyny i skutki otwartej pozycji ust

Początkowe formowanie się czaszki i twarzy jest determinowane przez czynniki dziedziczne. Niewątpliwie jednak czynności funkcjonalne, takie jak jedzenie, przełykanie i oddychanie - wpływają na prawidłowy rozwój struktur szkieletowych twarzoczaszki. Etiologia

otwartej pozycji ust może mieć różny charakter. Prowadzić mogą do niej anomalie dotyczące okolic nosa, jamy ustnej, gardła i szyi. Do najczęstszych przyczyn tej dysfunkcji należą zapalenie błony śluzowej nosa, przerost migdałków gardłowych, skrzywienie przegrody nosowej i inne nieprawidłowości anatomiczne tych okolic. Częste nieprawidłowości anatomiczne obejmują duży nagryz pionowy w wymiarze strzałkowym, skrócenie wargi górnej, wąską szczękę, duży język, wydłużenie podniebienia miękkiego oraz powiększenie migdałków. Otwarta pozycja ust może wystąpić również na skutek ssania kciuka lub innych palców lub tymczasowego zablokowania dróg oddechowych. Oczywiście bardzo ważny jest moment w rozwoju, w którym pojawiła się otwarta pozycja ust, jak również czas jej trwania. Otwarta pozycja ust ma negatywny wpływ rozwojowy. Znane są dwie teorie wyjaśniające to zjawisko:

* Teoria ucisku. Nie zamknięte wargi i głębokie położenie języka powodują zachwianie równowagi pomiędzy mięśniami języka i twarzy: nacisk mięśni twarzy zwęża łuki zębowe,
a język popycha szczękę do przodu.

* Teoria nieczynności. Jako nieczynność rozumie się tutaj atrofię jamy nosowej, która prowadzi do nieprawidłowego rozwoju podniebienia stanowiącego podstawę jamy nosowej.

Jako skutek otwartej pozycji ust pojawiają się nieprawidłowości logopedyczne, medyczne
i stomatologiczne (ortodontyczne). Dla stomatologa oddychanie przez usta jest o tyle istotne, o ile powoduje wysychanie powierzchni zębów, w związku z czym dochodzi do wysychania płytki nazębnej, a zęby stają się bardziej podatne na próchnicę, a także może szybciej dojść
do zapalenia dziąseł. Dla dentysty ortodonty znaczenie mają konsekwencje dla położenia zębów i łuków zębowych. Poza tym dentysta, lekarz pierwszego kontaktu czy też lekarz pediatra są w stanie wykryć otwartą pozycję ust na wczesnym etapie i ocenić czy nie spowoduje ona nieprawidłowości w położeniu zębów oraz szczęki i żuchwy.

Badanie stomatologiczne

Często pierwsze spojrzenie na pacjenta pozwala podejrzewać otwartą pozycję ust. W czasie badania zadawanie rodzicom bezpośrednich pytań dotyczących sposobu oddychania ich dziecka, chrapania, spania z otwartą buzią lub innych nieprawidłowych zachowań ustnych (takich jak ssanie palca lub smoczka) oraz rozwoju mowy i języka może potwierdzić podejrzenie. Dodatkowych informacji dostarczyć mogą także pytania dotyczące ewentualnego wcześniejsze-go leczenia w obrębie migdałków, trąbek słuchowych czy terapii logopedycznej. Należy przeprowadzić badanie zewnętrzne jamy ustnej w celu oceny zamykania się warg (napięcie mięśni warg i podbródka: okrężnego ust i bródkowego), proporcji twarzy (długa dolna część twarzy wskazuje na nadmierny wzrost pionowy twarzy), kąta żuchwy (jeśli jest większy niż 130° również wskazuje na nadmierny wzrost pionowy twarzy) i oddychania. Osoby oddychające przez nos poproszone, by oddychały
z zamkniętymi ustami, będą miały szerokie nozdrza, a osoby oddychające przez usta
po zamknięciu jamy ustnej będą miały nozdrza słabo rozwarte. Za pomocą lustra rodzice mogą sami zbadać, w jaki sposób ich dziecko oddycha podczas snu. Badanie wewnętrzne jamy ustnej u osób oddychających przez usta często ujawnia spierzchnięcie warg, wysychanie śluzówek i zapalenie dziąseł w okolicy górnych siekaczy. Język w spoczynku przybiera często położenie niskie i wysunięte do przodu. Podczas przełykania język przesuwa się jeszcze bar-dziej do przodu, co powoduje nadmierną aktywność mięśni w tym rejonie jamy ustnej. W większości wypadków występuje zgryz otwarty w odcinku przed-nim, choć zdarza się także zgryz otwarty w odcinku bocznym. Szczęka jest zwykle wąska, a podniebienie wysokie, często obecny jest także zgryz krzyżowy. Należy wykluczyć pierwotną przyczynę obstrukcji nosa, jak na przykład polipy nosa lub skrajny przerost migdałków gardłowych.

Leczenie

W prostych przypadkach otwartej pozycji ust za-danie spoczywa w pierwszej kolejności
na pracownikach służby zdrowia, lekarzu rodzinnym, lekarzu konsultującym, lekarzu szkolnym, a także dentyście. Mogą oni udzielić informacji i rad, przepisać odpowiednie ćwiczenia i proste urządzenia. Jeśli ta-kie leczenie nie przynosi zadowalających rezultatów, mogą skierować pacjenta do specjalisty. W przypadkach złożonych i długotrwałych leczenie otwartej pozycji ust powinno w sytuacji idealnej być leczeniem wielodyscyplinarnym.

Lekarz pediatra i stomatolog mogą pomóc, prze-pisując płytkę przedsionkową
do noszenia w nocy, stomatolog / ortodonta leczy przez korektę pozycji zębów oraz górnego
i dolnego wyrostka zębodołowego, a lekarz laryngolog usuwa wszelkie anatomiczne obstrukcje. Zadanie pedagogiczne spoczywa na logopedzie, który za pomocą cierpliwych ćwiczeń wyrabiających właściwe nawyki powinien nauczyć dziecko oddychania przez nos, właściwego ułożenia języka i odpowiedniego połykania. Jeśli małe dzieci udają się wraz
z rodzicami co pół roku na rutynową wizytę u dentysty, stwarza to idealną okazję
dla stomatologa, by dzięki ocenie rozwoju zębów oraz szczęki i żuchwy wykrył nieprawidłowe nawyki ustne na ich wczesnym etapie. W zależności od rozpoznania rodzaju nieprawidłowości istnieje wiele strategii leczenia możliwych do przeprowadzenia w gabinecie dentystycznym. W przypadku ssania kciuka lub innych palców klasycznie stosuje się płytkę stymulacyjną. Swoje miejsce w leczeniu nawykowego oddychania przez usta zyskuje także płytka przedsionkowa, natomiast w przypadku wąskich łuków podniebiennych urządzenia rozszerzające lub nawet „szybka ekspansja szczęki” (rozrywanie szwu podniebiennego
za pomocą aparatu rozkręcanego śrubą) z lub bez użycia dodatkowych aparatów ortodontycznych. Artykuł ten opisuje jedynie leczenie przy pomocy urządzenia Position Trainer.

Budowa urządzenia

Position Trainer

1. Łuki wargowe: kierujące wyrzynające się zęby przednie do właściwego położenia.

2. Pozycjoner języka: końcówka podniebiennej części urządzenia stymulująca idealne

położenie koniuszka języka.

3. Zderzak wargowy: deflektory bródkowe relaksujące nadmiernie aktywne mięśnie

bródko-we, zmniejszające także nacisk tkanek miękkich na zęby (efekt Frankela).

4. Łuki wargowe: ustawiające zęby w jednym rzędzie.

5. Formator lingualny łuku zębowego: formujący łuki zębowe i odrotowujący zęby.

6.Podstawa o opływowym kształcie aerodynamicznym: otwierająca staw
skroniowo - żuchwowy i stymulująca wzrost żuchwy w kie-runku dolnym

i doprzednim.

7 i 8. Podwójny efekt ochronny: zapobiegający od-dychaniu przez usta, ustawiający

żuchwę w pozycji klasy I (prawidłowe położenie żuchwy) i ograniczający

ewentualny bruksizm.

Aparat Position Trainer

Aparat Position Trainer został zaprojektowany do stosowania od momentu,
gdy pojawią się pierwsze zęby trzonowe, a stałe zęby przednie są w trakcie wyrzynania. Jest to optymalny czas na rozpoczęcie leczenia. Aparat jest dostępny w wersji miękkiej (niebieskiego koloru) i twardej (różowego koloru). Wersja miękka ze względu na większą giętkość ulega optymalnemu dopasowaniu. Wersja twarda ma doskonałe właściwości zmieniania krzywizny łuków zębowych i działa jak aktywator (urządzenie ortodontyczne mające aktywujący wpływ na wzrost żuchwy i ograniczające przejście szczęki w stosunku
do żuchwy w położenie klasy II – nadmiernego na-gryzu pionowego). Często stosuje się leczenie łączone – zaczyna się od miękkiego urządzenia Position Trainer, a następnie po 4
do 6 miesiącach, kiedy problemy funkcjonalne przestają być tak istotne, zastępuje się
go wersją twardą w celu korekcji pozycji zębów. Wiek od 6 do 8 lat W tym wieku aparat Position Trainer jest idealny we wspieraniu leczenia przypadków, w których brak jest miejsca na zęby oraz w wadach zgryzu klasy II. Minimalny czas leczenia, w zależności
od uzyskiwanych rezultatów, wynosi od 6 do 12 miesięcy. Leczenie można rozpocząć, gdy tylko u dziecka zostanie rozpoznana wada położenia wyrzynających się zębów przednich, wynikająca m. in. ze stosowania smoczka, ssania kciuka lub innych palców, a także gdy stwierdzona zostanie wada klasy II lub za-burzenia funkcji mięśniowych, takie jak zachowania związane z otwartą pozycją ust, oddychanie przez usta lub wpychanie języka między usta.