Daria Wziątek-Kuczmik, Jan Drugacz, Iwona Niedzielska, Anna Tomczyk, Wojciech Wziątek, Anna Kowalska, Aleksandra Lenart 

Praca recenzowana

Z Katedry i Kliniki Chirurgii Szczękowo- -Twarzowej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach Kierownik: prof. ŚAM, dr hab. n. med. Jan Drugacz

Streszczenie

Szkliwiak jest nowotworem nabłonkowym, zębopochodnym, o powolnej dynamice wzrostu z tendencją do naciekania miejscowego. Rozpoznanie ameloblastomy stawia się na podstawie wywiadu, obrazu klinicznego, radiologicznego i histopatologicznego. W Katedrze i Klinice Chirurgii Szczękowo- Twarzowej Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach w ostatnich 12 latach leczono 27 pacjentów, u których rozpoznano szkliwiaka. Dokonano oceny sposobów leczenia operacyjnego, gojenia pooperacyjnego oraz wystąpienia wznów bądź zezłośliwień.

Szkliwiak (ameloblastoma, adamantinoma, adamantoblastoma) jest nowotworem nabłonkowym, zębopochodnym, miejscowo złośliwym, o powolnej dynamice wzrostu, z tendencją do naciekania. Pochodzi z pozostałości listewki zębowej lub narządu szkliwnego, jak również z wysp nabłonkowych Malasseza. Według niektórych autorów część szkliwiaków może się rozwijać z nabłonka torbieli zawiązkowych (1, 2, 3, 4, 5, 6).

 Szkliwiak jest najczęstszym guzem zębopochodnym. Stanowi około 1% wszystkich guzów ektodermalnych i około 11% guzów zębopochodnych. żuchwy, szczególnie jej tylnego odcinka: trzonu, kąta oraz gałęzi, dotyczy 80% przypadków szkliwiaka. W szczęce z kolei występuje 16% przypadków szkliwiaka, które najczęściej rozrastają się do Światła zatoki szczękowej. Pozostałe 4% stanowią tak zwane adamantinoma peryferyjne, rozwijające się zewnątrzkostnie lub w tkankach miękkich (2, 4, 5, 7, 8, 9, 10).

Rozpoznanie szkliwiaka stawia się na podstawie obrazu klinicznego, obrazu radiologicznego oraz decydującego obrazu histopatologicznego (11).

Z uwagi na powolny wzrost szkliwiaka i brak wczesnych dolegliwości chorzy do lekarza zgłaszają się najczęściej w zaawansowanym okresie rozrostu guza lub z powodu powikłań stanem zapalnym. Są zaniepokojeni takimi objawami, jak: asymetria twarzy, złe gojenie rany poekstrakcyjnej, zmiany w zgryzie, przesunięcia zębów sąsiednich, obrzęk policzka, dziąsła lub podniebienia. Zwykle pacjenci nie odczuwają bólu (3, 4, 7).

W żuchwie w wyniku ścieńczenia blaszki korowej dochodzi do deformacji kości, parestezji nerwu zębodołowego dolnego, a także może dojść do złamań patologicznych. W szczęce, w której szkliwiak rozrasta się w Świetle zatoki, może dojść do uwypuklenia jej przedniej Ściany, przemieszczenia przewodu nosowego, a także zniekształcenia podniebienia twardego. Objawem towarzyszącym bywa często niedrożność nosa. Z zatoki szczękowej ameloblastoma może się szerzyć do pozostałych zatok przynosowych, a nawet w kierunku podstawy czaszki (2, 3, 7, 8).

Obraz radiologiczny szkliwiaków może być różny w zależności od stopnia ich rozwoju oraz zaawansowania. Nowotwór ten jest zwykle dobrze ograniczony, otoczony dobrze wysyconą kością. Umiejscowiony w szczęce, często ma nierówne, zatarte brzegi (5).

We wczesnym stadium rozwoju ameloblastoma może się przedstawiać jako jednokomorowy, pojedynczy, regularny ubytek osteolityczny, dobrze odgraniczony od otoczenia. Obraz ten wymaga różnicowania z torbielą korzeniową pozostałą po usunięciu zęba, a także z torbielą zawiązkową. Obecność zawiązka zęba nie wyklucza szkliwiaka, który może się rozwijać w Ścianie torbieli. Widoczne w rentgenogramie korzenie zębów tkwiących w obrębie guza są znacznie zresorbowane (4, 12).

W zaawansowanych przypadkach zmiany są większe i wielokomorowe, podzielone wyraźnymi przegrodami rozciągającymi się w obszarze przejaśnienia. Przegrody te są zwykle grube i łukowate, co daje charakterystyczny obraz „plastra miodu” lub „baniek mydlanych” (7). Warstwa korowa kości, zależnie od stopnia rozwoju guza, może być zachowana, ścieńczała, uwypuklona lub miejscami przerwana. W szkliwiaku wielokomorowym rozdęciu ulegają obie blaszki korowe – wewnętrzna i zewnętrzna, co różni ten guz od torbieli korzeniowej lub związkowej, ale jest wspólną cechą szkliwiaków i torbieli pierwotnych – keratocyst (6, 12).

W diagnostyce guzów cennych informacji dostarczają takie badania, jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Obraz tomograficzny pozwala określić dokładną lokalizację zmiany. Z kolei rezonans magnetyczny jest pomocny w ocenie granic między guzem a prawidłową tkanką miękką.