Źródłem kwasów organicznych, które występują w jamie ustnej, są zawierające je napoje (kwasy mogą pochodzić z owoców lub być dodatkiem syntetycznym) i przemiany metaboliczne drobnoustrojów bytujących w jamie ustnej.

Kwasy organiczne są bezpośrednią przyczyną zmiękczenia szkliwa, wypłukiwania z niego składników mineralnych i próchnicy. Proces rozpuszczania wierzchniej warstwy szkliwa, mający kluczowe znaczenie dla niszczenia mineralnych warstw zębów, przebiega w sposób zdradliwy: ponieważ ludzkie oko nie rejestruje zmian, jakie zachodzą w skali mikro. Zauważamy dopiero zmiany późniejsze, czyli zmatowienie i zmianę koloru szkliwa (najczęściej zaobserwuje je jednak dentysta, a nie właściciel zęba), lub zmiany jeszcze bardziej zaawansowane, objawiające się już ściemnieniem koloru szkliwa.

Niszczenie wierzchniej warstwy szkliwa to proces kilkuetapowy.

• Pierwsze kilka dni: nieusuwana płytka nazębna jest stałym źródłem kwasów organicznych, które wytwarzane są przez znajdujące się w niej bakterie. Stopniowo na powierzchni szkliwa zaczyna się proces demineralizacji. Dotychczas twarda i zwarta tkanka ulega zmiękczeniu pod wpływem kwasów bakteryjnych, co rozluźnia strukturę złożoną z pryzmatów szkliwnych i sprzyja ucieczce fosforu, fluoru i wapnia z hydroksyapatytu tworzącego pryzmaty.

• Po tygodniu – pojawiają się pierwsze widoczne mikroskopowo zmiany. Gołe oko ich jeszcze nie rejestruje.

• Po 2 tygodniach – dochodzi do podpowierzchniowej demineralizacji szkliwa. Po osuszeniu powierzchni zęba widać po raz pierwszy gołym okiem plamy wczesnej próchnicy: są matowe, zmienia się przezierność tego obszaru i plamy wydają się bielsze w porównaniu do reszty szkliwa. Matowość to wynik utraty powierzchniowej warstwy szkliwa, z kolei kredowa biel spowodowana jest większą porowatością szkliwa w tym miejscu.

• Po 3-4 tygodniach – w obrazie mikroskopowym widać 4 warstwy zmiany próchnicowej.

Wniosek jest prosty: szczotkowanie zębów każdego dnia to czynność obowiązkowa, ponieważ już zaledwie 3 tygodnie zaniedbań w usuwaniu płytki mogą spowodować nieodwracalne uszkodzenia w tkance, która ma służyć przez kilkadziesiąt lat.

Źródło: Opracowanie własne